GEBELİKTE ŞEKER YÜKLEMESİ

İnsülin, vücudun temel enerji kaynağı olan şekerin kandan hücrelere girişini sağlayan hormondur. Gebelik sırasında bebek ve plasenta (eş) annenin salgıladığı insüline direnç gösteren hormonlar üretmektedir. Gebelik sırasında çoğu kadın bu duruma karşı daha fazla insülin üreterek kan şekerinin normal sınırlarda kalmasını sağlamaktadır. Ancak, bazı kadınlar yeterince insülin üretemez ve kan şekerleri yükselir. Bu durum gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) olarak tanımlanmaktadır. Gebelik şekeri tüm gebeliklerin yaklaşık %10’unda görülmekte olup, ülkemizde artan obezite (şişmanlık) nedeniyle sıklığı artmaktadır.

Anne ve bebekte oluşabilecek sorunları en aza indirmek için gebelik şekerini tanımak ve tedavi etmek önemlidir. Ayrıca, gebelik şekeri tanısı koyulan kadınlarda doğumdan sonra şeker hastalığı gelişme riskindeki artış nedeniyle doğum sonrası bu kadınlarda şeker taraması yapılmalıdır.

Şeker Yükleme Testleri

Tüm gebelere gebelik şekeri için test yapılmalıdır, çünkü gebelik şekeri tanısını koymanın başka bir yolu bulunmamaktadır. Gebelik şekerini saptamak ve tedavi etmek gebelikte yüksek şekere bağlı oluşabilecek sorunların riskini azaltmaktadır. İddia edilenin tersine gebelikte şeker yüklemesinin bebek sağlığı üzerine herhangi bir etkisi bulunmaz. Şeker yüklemesinin bebekte sakatlık yaptığı iddiaları gerçeği yansıtmamaktadır. Bebeğin bütün organları son adet tarihinden itibaren gebeliğin ilk sekiz haftası içinde oluşmaktadır. Şeker yüklemesinin yapıldığı gebelik haftası olan 24 ile 28. haftalar arasında bebeğin bütün organları oluşmuştur. Tersine şekeri yüklemesi yapılmadığı için gebelik şekeri tanısı koyulmayan olgularda şeker hastalığı sonucu bebeklerin anne karnında ölüm riski artmaktadır. Ayrıca şeker hastalığı bebeğin aşırı kilolu olmasına neden olarak sezaryen ve doğum sırasında omuzun takılmasına bağlı olarak kol felci riskinde artışa neden olmaktadır.

İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Endokrinoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ tarafından gebelikte şeker yüklemesi yapıldığında bebeğe geçen şeker miktarı aşağıdaki gibi hesaplanmıştır;

  1. 80 kiloluk bir insanda toplam kan miktarı 5 litre (50 desilitre)
  2. Anne karnındaki 6 aylık bir bebekteki kan miktarı 160 mililitre (1,6 desilitre)

       Kan şekeri 100 mg/dl iken annenin kanındaki toplam şeker (glukoz) 5000 mg (5 gr) iken, bebeğin kanındaki şeker düzeyi 0,128 gr’dır. 6 aylık bir gebeye 100 gr şeker yükleme yapıldığında annenin kan şekeri 300 mg/dl’ye (pek çıkmaz ama) çıkmış olsun; bu durumdayken annenin kanındaki toplam kan şekeri düzeyi 15 gr iken, bebeğin kanındaki toplam kan şekeri miktarı 0,384 gramdır. 

Gebelikte şeker yükleme testleri genellikle 24 ile 28. haftalar arasında yapılmaktadır. Ancak, önceki gebeliğinde gebelik şekeri öyküsü, obezite, ailede şeker hastalığı öyküsü ve polikistik over hastalığı varlığında daha erken yapılabilir. Gebelikte şeker yükleme testi iki şekilde yapılmaktadır.

  1. İki basamaklı test:
    1. İlk basamakta açlık gerekmez ve günün herhangi bir saatinde yapılabilir. 50 gr glukoz içeren bir içecek içilir ve 1 saat sonra kan şekeri ölçülmektedir. Birinci saatte ölçülen kan şekeri düzeyi <140 mg/dl ise normal kabul edilmektedir. Kan şekeri düzeyi 140 ile 200 mg/dl arasında ise ikinci basamak test olan 100 gr yükleme testine geçilmektedir. Kan şekeri düzeyi 200 mg/dl ise doğrudan gebelik şekeri tanısı koyulmaktadır.
    1. 100 gr yükleme testinde açlık gerekmektedir. Açlık kan şekeri ölçüldükten sonra 100 gr glukoz içeren bir içecek içilir ve 1, 2 ve 3. saatte kan şekeri düzeylerine bakılır. İki değer yüksek ise gebelik şekeri tanısı koyulmaktadır. Ancak, 1 değer yüksekliğinde şeker hastalığı tanısı koyulması gerektiği ileri sürülmektedir.
  • Tek basamaklı testte, açlık kan şekerine bakıldıktan sonra 75 gr glukoz içeren bir içecek içilerek 1 ve 2. saatte kan şekeri düzeyine bakılır. Tek değer yüksekliğinde gebelik şekeri tanısı koyulur.